Nederland ligt voor een aanzienlijk deel op land dat onder de zeespiegel ligt. Twee recente studies toonden aan dat de zeespiegel door klimaatverandering enorm kan gaan stijgen. Dat roept de vraag op hoeveel zeespiegelstijging kan Nederland aan?
Hoeveel gevaar loopt Nederland om te overstromen door de stijging van de zeespiegel?
Deskundigen denken dat Nederland een zeespiegelstijging tot 2 meter aankan. Grotere stijgingen van de zeespiegel vereisen echter draconische maatregelen om overstromingen in Nederland te voorkomen.
Nederland moet daarom alles op alles zetten om opwarming van de aarde en een verdere zeespiegelstijging te voorkomen.
Het rapport van de Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), het klimaatpanel van de Verenigde Naties dat in augustus 2021 werd gepubliceerd, concludeerde dat de opwarming van de aarde door menselijk handelen een vaststaand feit was en zich helaas veel sneller voltrekt dan verwacht.
In oktober 2021 publiceerde het Koninklijk Nederlands Metereologisch Instituut (KNMI) een rapport (Klimaatsignaal’21) over de gevolgen die de opwarming van de aarde heeft voor het klimaat in Nederland en de zeespiegel voor de Nederlandse kust.
Laten we deze rapporten wat meer in detail bekijken om te begrijpen hoeveel zorgen we ons als Nederlanders moeten maken over de dreigende zeespiegelstijging?
Hoeveel Zeespiegelstijging Kan Nederland Aan?
Hoeveel Van Nederland Ligt Onder De Zeespiegel?
Om het belang van een toekomstige zeespiegelstijging te begrijpen, is het belangrijk om eerst te weten hoeveel van Nederland nu al onder de zeespiegel ligt? Daar ben ik in een ander artikel op deze website al uitgebreid op ingegaan.
Je moet je daarbij allereerst realiseren dat de zeespiegel voor de Nederlandse kust ongeveer 1,5 meter varieert tussen eb en vloed. Daarom gebruiken deskundigen een gemiddelde zeespiegel, het gemiddelde tussen eb en vloed, om te bepalen hoeveel van Nederland nu al onder de zeespiegel ligt. Die gemiddelde zeespiegel wordt 0 meter Normaal Amsterdams Peil (NAP) genoemd.
26% van Nederland ligt onder de gemiddelde zeespiegel (NAP). Aangezien de zeespiegel tussen eb en vloed 1,5 meter varieert en bij springvloed nog veel meer, is 59% van Nederland kwetsbaar voor overstromingen door de zee.
Om de huidige en toekomstige dreiging te kunnen inschatten, moet je verder kijken dan de zeespiegelstijging alleen, maar ook extreme omstandigheden incalculeren.
Bij het beantwoorden van de vraag hoeveel zeespiegelstijging Nederland aankan, gaan onze ingenieurs daarom niet alleen uit van het aantal meters dat de zee kan stijgen door klimaatverandering, maar houden ze ook rekening met extreme omstandigheden als stormen en stormvloed. De overstromingen in 1953 in Zeeland en Zuid-Holland werden namelijk veroorzaakt door een stormvloed.
Bij extreme omstandigheden wordt nu al 59% van Nederland bedreigd door overstromingen. Ruim de helft van de Nederlandse bevolking woont in gebieden die onder extreme omstandigheden nu al kunnen overstromen. Amsterdam en Rotterdam zullen dan volledig onder water komen te staan.
Een volgend belangrijk punt om onze huidige situatie te begrijpen is hoeveel water nu al jaarlijks moet worden weggepompt om overstromingen in Nederland te voorkomen.
Om droge voeten te houden in de gebieden die nu al onder de gemiddelde zeespiegel liggen, wordt jaarlijks naar schatting 19 biljoen liter water per jaar weggepompt om via de rivieren naar zee afgevoerd te worden.
Voor alle duidelijkheid, 19 biljoen liter water per jaar klinkt misschien weinig, maar is toch echt 19.000.000.000.000 liter per jaar. Dat is echt een enorme hoeveelheid water.
Als dat continue pompen zou stoppen, zouden de donkerblauwe delen op deze landkaart van Nederland binnen enkele maanden weer meren zijn.
We mogen in Nederland dankbaar zijn dat we zo’n goed werkend systeem van waterschappen hebben die hier goed op letten. Bij een verdere zeespiegelstijging zal echter nog veel meer water moeten worden weggepompt.
Gelukkig hoeft dat niet meer te gebeuren met windmolens, maar bestaat daar een geavanceerd systeem van pompen en gemalen voor.
God schiep de aarde behalve Nederland. Want dat deden de Nederlanders zelf.
Hoeveel Stijgt De Zeespiegel Momenteel Per Jaar?
Een volgend punt is hoeveel de zeespiegel nu, anno 2021, stijgt per jaar.
De mondiale zeespiegel stijgt anno 2021 met gemiddeld 3-4 millimeter/jaar en ongeveer 3 millimeter per jaar voor de Nederlandse kust. De totale stijging van de mondiale zeespiegel tussen 1901 en 2018 bedroeg ongeveer 20 cm.
De zeespiegel is niet overal ter wereld even hoog is maar dat is wel van groot belang.
De zeespiegel is niet overal ter wereld even hoog en varieert onder invloed van zwaartekracht, oceaanstromingen, wind en de draaiing van de aarde. Ook de horizontale zwaartekracht van de ijskappen op Groenland en Antarctica, het zelf-gravitatie effect, zorgt ervoor dat de zeespiegel daar veel hoger is dan de gemiddelde zeespiegel.
Het effect van het smelten van de ijskappen van Groenland en Antarctica gaat daarom veel verder dan het extra water dat in de oceanen komt door het gesmolten ijs. De horizontale zwaartekracht van zo’n ijskap (zelf-gravitatie) is heel belangrijk voor de mondiale zeespiegel en de verdeling van zeewater over de wereld.
Nederland ligt relatief dicht bij Groenland waardoor Nederland deels kan profiteren van het smelten van de Groenlandse ijskap doordat de zeespiegel rondom Groenland zal gaan dalen wanneer er geen zwaartekracht van deze ijskap meer is (minder zelf-gravitatie).
Nederland ligt echter veel verder van Antarctica waardoor Nederland veel meer zal lijden onder het smelten van de ijskap op Antarctica. De ijskap op Antarctica is ook vele malen groter dan die op Groenland en daardoor is het smelten van de ijskap op Antarctica een veel grotere bedreiging voor Nederland.
Waarom Stijgt De Zeespiegel?
Het rapport van de Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van augustus 2021 concludeerde dat de opwarming van de aarde door menselijk handelen een feit was. De enorme uitstoot aan kooldioxide door industriële processen zorgt ervoor dat de aarde haar warmte niet meer goed kan uitstralen waardoor de temperatuur op aarde steeds verder toeneemt.
Meer dan 90% van de energie die de aarde niet goed meer kan uitstralen door broeikasgassen, wordt opgeslagen als warmte in de oceanen. Het opwarmen van de oceanen, waardoor het water uitzet, draagt bij aan de zeespiegelstijging. Warm water neemt namelijk meer ruimte in beslag dan koud water.
Door de stijging van de temperatuur op aarde, smelten ook de ijskappen op Groenland en Antarctica. Daarbij smelt de ijskap van Groenland vooral door de warmer wordende atmosfeer maar de ijskap op Antarctica smelt vooral door het warmer wordende oceaanwater.
De mondiale zeespiegel zal met 7 meter stijgen wanneer de gehele ijskap op Groenland zou smelten. Het smelten van de totale ijskap op Antarctica zou zelfs leiden tot een stijging van de mondiale zeespiegel met 55 meter. Ook het smelten van gletsjers in de bergen draagt bij aan de stijging van de zeespiegel.
Wat hierbij erg zorgelijk is dat het smelten van de ijskap op Groenland momenteel al 7 keer sneller gaat dan 20-30 jaar geleden. Het smelten van de Antarctische ijskap gaat momenteel 4 keer sneller dan 20-30 jaar geleden. De toekomst van Antarctica wordt erg onzeker bij een opwarming van de aarde van 2-3 oC. Daarbij moet je je ook realiseren dat de temperatuur in het Arctische gebied 2-3 keer zo snel stijgt als het mondiale gemiddelde.
Als de drijvende ijsplaten rondom Antarctica in stukken breken, zal het landijs op Antarctica nog sneller kunnen smelten en zal Nederland zich moeten opmaken voor een enorme stijging van het mondiale zeeniveau.
Experts maken zich het meeste zorgen over de enorme ijsplaat die voor de Thwaites-gletsjer in het westen van Antarctica ligt. Het is waarschijnlijk dat deze ijsplaat binnen 5-10 jaar zal afbreken waardoor de Thwaites-gletsjer nog sneller zal gaan smelten. Aangezien de Thwaites-gletsjer ongeveer zo groot als Groot-Brittannië is, zal alleen al het smelten van deze gletsjer leiden tot een wereldwijde stijging van de zeespiegel van ± 0,5 meter.
Het boek “Alles Smelt” van weerman Peter Kuipers Munneke heeft mijn ogen geopend voor het dreigende overstromingsgevaar in Nederland door klimaatverandering
Als je je verder wilt verdiepen in deze fascinerende (en beangstigende) materie, raad ik je aan het boek Alles Smelt van weerman en wetenschapper Peter Kuipers Munneke te lezen. Het is moeilijke materie maar dit boek heeft mijn ogen geopend voor het dreigende overstromingsgevaar in Nederland door klimaatverandering.
Een andere aanrader om je te verdiepen in klimaatverandering is het boek Het begint hier warm te worden van Matt Winning. Matt Winning is een wetenschapper en komiek, een bijzondere combinatie, maar hij schrijft gemakkelijk en het het boek is zelfs leuk om te lezen, al is de boodschap nog steeds beangstigend.
Hoeveel Stijgt De Zeespiegel Door Klimaatverandering?
Een ijkpunt voor veel mensen is de situatie in 2050 en 2100. Een termijn van een kleine 30 jaar of 80 jaar is nog te overzien en levert een inschatting in hoeverre we ons als Nederlanders nu al zorgen moeten maken over de stijging van de zeespiegel?
Het bovengenoemde rapport van het KNMI (Klimaatsignaal’21) geeft daarvoor de volgende inschattingen (zie tabel hieronder). Bij deze inschattingen wordt uitgegaan van de zogenaamde SSP (Shared Socioeconomic Pathways) scenario’s die in het IPCC-rapport gebruikt worden voor veranderingen in de uitstoot aan broeikasgassen door de mens in de atmosfeer.
- Het IPCC SSP1-2.6 scenario is een optimistisch scenario waarbij de uitstoot aan broeikasgassen vanaf nu afneemt en tussen 2050-2100 zelfs negatief wordt. In dit geval gaat het IPCC-rapport nog steeds uit van een stijging van de temperatuur op de wereld met 1,0-1,8 oC (beste schatting = 1,4 oC) rond 2100.
- Het IPCC SSP2-4.5 scenario is een scenario waarbij wordt uitgegaan dat de jaarlijkse stijging aan broeikasgassen nu stabiliseert en vanaf 2050 gaat afnemen. In dat geval gaat het IPCC-rapport uit van een stijging van de temperatuur op de wereld met 2,1-3,5 oC (beste schatting = 2,7 oC) rond 2100.
- Het IPCC SSP5-8.5 scenario is het pessimistische scenario waarbij de toename in uitstoot aan broeikasgassen doorgaat en tussen 2050-2100 ongeveer 3-4 keer hoger is dan nu. In dat geval gaat het IPCC-rapport uit van een stijging van de temperatuur op de wereld met 3,3-5,7 oC (beste schatting = 4,4 oC) rond 2100.
| IPCC Scenario | Zeespiegelstijging tot 2050 | Zeespiegelstijging tot 2100 |
|---|---|---|
| SSP1-2.6 | 14-38 cm | 30-81 cm |
| SSP2-4.5 | 15-41 cm | 39-94 cm |
| SSP5-8.5 | 16-47 cm | 54-121 cm |
De komende decennia lijkt de zeespiegelstijging dus beperkt te blijven tot ongeveer 1-2 meter, zelfs in het meest pessimistische scenario.
Het venijn zit echter in het feit dat ook de snelheid van de zeespiegelstijging toeneemt. Als we tegen 2100 de 1 meter zeespiegelstijging overschrijden, hebben we ook een zeespiegelstijging per jaar van ruim 1-1,5 cm/jaar, aanzienlijk meer dan de 4 mm/jaar anno 2021. Dan duurt het slecht 50-100 jaar voordat we de volgende meter aan zeespiegelstijging kunnen verwachten.
Verontrustend voor Nederland in dit opzicht is een publicatie van Nederlandse wetenschappers waarin zij aantonen dat de zeespiegelstijging in de Noordzee voor de Nederlandse kust de afgelopen jaren is versneld van 1,7 ± 0,3 mm/jaar naar 2,7 ± 0,4 mm/jaar. Dat is een ongekende versnelling van de zeespiegelstijging en zorgwekkend omdat het nog onduidelijk is of de versnelling van de zeespiegelstijging in de Noordzee nog verder kan toenemen.
Nederland is dan misschien nog wel veilig in 2100 maar het is absoluut nog maar de vraag of Nederland de stijging van de zeespiegel in 2200 of daarna nog wel aankan?
Hoeveel Kan De Zeespiegel Maximaal Stijgen?
Wat zou het slechtste scenario qua zeespiegelstijging dat ons kan overkomen?
De maximale stijging van de zeespiegel is 63 meter als al het ijs op de gehele wereld zou smelten. Als al het ijs op Antarctica zou smelten, zou de zeespiegel met ruim 55 meter stijgen. Als al het ijs op Groenland zou smelten, leidt dat tot een zeespiegelstijging met ruim 7 meter.
Een stijging van de zeespiegel met 63 meter lijkt enorm veel maar het beangstigende is dat het eigenlijk helemaal niet zo veel is. Gemiddeld zijn de zeeën en oceanen op de aarde namelijk ± 3700 meter diep en een stijging van de zeespiegel met 63 meter is daarom een procentuele stijging van minder dan 2%. Een stijging van bijna 2% is niet echt veel maar de consequenties voor Nederland zouden dramatisch zijn.
Houd daarbij in het oog dat de temperatuur op Antarctica 2-3 keer sneller stijgt dan het mondiale gemiddelde. Het smelten van de ijskap van Antarctica verloopt daardoor momenteel 4 keer sneller verloopt dan 20-30 jaar geleden.
De rapporten van IPCC en het KNMI gaan nu nog niet uit van dit worst-case scenario en spreken nog van stijgingen van 1-2 meter in de komende 80 jaar. De zeespiegel zal echter na 2100 ook blijven stijgen en dan hoogtes kunnen bereiken die heel slecht voor Nederland kunnen uitpakken.
Het KNMI noemt in haar rapport maximale stijgingen van de zeespiegel rond 2300 van 1,5-7 meter en zelfs 16-17 meter zeespiegelstijging als er factoren worden meegenomen als het instorten van de ijskliffen aan de rand van Antarctica (scenario SSPS5-8.5 H++).
Het feit dat deze enorme stijgingen van de zeespiegel nu benoemd worden, is een teken van de grote bezorgdheid die er heerst. Als de uitstoot van de broeikasgassen onverminderd doorgaat, zijn de temperatuurstijgingen op aarde dusdanig dat deze enorme zeespiegelstijgingen werkelijkheid kunnen worden en het te laat is om deze te voorkomen.
Het belangrijkste punt van zorg is hier dat beperking van de uitstoot van broeikasgassen door de mens tot nu toe niet van de grond is gekomen, ondanks alle mooie toezeggingen. Ook nu zien we dat een aantal landen als China en India niet serieus bereid lijken te zijn deze uitstoot aan broeikasgassen te beperken.
Als dat zo blijft, zal Nederland zich moeten voorbereiden op een serieuze zeespiegelstijging, een aanzienlijk grotere stijging dan waar tot nu toe van wordt uitgegaan.
Gevolgen Van De Zeespiegelstijging Voor Nederland
De grote vraag is natuurlijk welke stijging van de zeespiegel door klimaatverandering Nederland aankan zonder te overstromen?
Deskundigen denken dat Nederland een zeespiegelstijging tot 2 meter aankan. Een stijging van de zeespiegel van meer dan 2 meter zou al draconische maatregelen vereisen om overstromingen in Nederland te voorkomen.
De Nederlandse ingenieurs hebben fenomenaal werk verricht met de bouw van de Afsluitdijk en de Deltawerken, één van de zeven moderne wereldwonderen. Echter, deze verdediging tegen het water zal niet meer genoeg zijn als de zeespiegel meer dan 2 meter zal gaan stijgen.
Met name het westelijk deel van Nederland, met steden als Amsterdam en Rotterdam, loopt het gevaar onder water te komen staan. Er wonen ongeveer 9 miljoen mensen in het bedreigde deel van Nederland.
Dat is een nachtmerrie waar niemand aan moet denken. Natuurlijk zullen onze ingenieurs na gaan denken over hoe de volgende generatie aan Deltawerken gebouwd kan worden om Nederland te beschermen tegen het water.
Het is voor Nederland echter van enorm belang om verdere opwarming van de aarde, en daarmee een verdere zeespiegelstijging, te voorkomen.
Laten we daarom alles op alles zetten om de wereldwijde uitstoot aan broeikasgassen te verminderen, de opwarming van de aarde daardoor te beperken en een verdere stijging van de zeespiegel te voorkomen.
Anders zal Nederland heel goed één van de grootste slachtoffers van de klimaatcrisis kunnen worden.
