Delfts Blauw aardewerk maakt deel uit van ons culturele erfgoed, net als windmolens, klompen, en kaas. Delfts Blauw is echter minder bekend dan deze andere Nederlandse symbolen.
Ik kom regelmatig in Delft en deed onderzoek naar Delfts Blauw aardewerk om de 10 meest gestelde vragen te beantwoorden.
- Wat is Delfts Blauw?
- Waarom is het meeste Delfts Blauw wit en blauw?
- Hoe wordt Delfts Blauw gemaakt?
- Waarde van Delfts Blauw
- Waarom werden Delfts Blauw merktekens gebruikt?
- Hoe kan je zien of Delfts Blauw antiek is?
- Waar wordt Delfts Blauw gemaakt?
- Waar kan ik Delfts Blauw kopen?
- Is het Royal Delft museum een bezoek waard?
- Waar is Delft nog meer bekend van?
Lees verder voor meer informatie over de achtergronden en geschiedenis van Delfts Blauw of scroll naar beneden naar de vraag over Delfts Blauw waar je het meest in geïnteresseerd bent.
1. Wat Is Delfts Blauw?
Laten we beginnen met de voor de hand liggende vraag: wat is Delfts Blauw?
Delfts Blauw, ook wel Delfts Blauw aardewerk of Delfts aardewerk genoemd, is het tin-geglazuurde keramische aardewerk dat in en rond Delft werd geproduceerd. Ook andere Nederlandse steden maakten dergelijk aardewerk, maar het aardewerk uit Delft werd beschouwd als het beste in Nederland.
Delfts blauw aardewerk werd voor het eerst geproduceerd rond 1600 om Chinees porselein te kopiëren dat werd geïntroduceerd door Nederlandse koopvaardijschepen die terugkeerden uit China. Chinees porselein was echter heel kostbaar en alleen de zeer rijken konden het zich veroorloven.
Bovendien was het onmogelijk om Chinees porselein precies na te maken, omdat de Chinese klei voor de productie van porselein kaoline bevatte, dat niet beschikbaar was in Nederland.
Het overgrote deel van het Delfts blauwe aardewerk bestaat uit het karakteristieke wit met blauwe aardewerk
Het overgrote deel van het Delfts blauwe aardewerk bestaat uit het karakteristieke wit met blauwe aardewerk, hoewel ook andere kleuren werden gebruikt.
Het meeste Delfts blauwe aardewerk was huishoudelijk servies voor dagelijks gebruik, maar er was ook veel vraag naar andere voorwerpen zoals vazen, borden met afbeeldingen en tegels. Een inwoner van Delft in de 17e eeuw, zoals de wereldberoemde schilder Johannes Vermeer, zal hoogstwaarschijnlijk Delfts Blauw serviesgoed hebben gebruikt.
Delft had het geluk dat enkele van de meest innovatieve pottenbakkers die uit Antwerpen waren gevlucht nadat het in 1576 door de Spanjaarden was verwoest, naar Delft trokken. Delft had echter ook andere voordelen die belangrijk waren voor de ontwikkeling van de pottenbakkersindustrie.
Deze andere voordelen van Delft kunnen ook heel goed de achterliggende reden zijn geweest waarom de beste pottenbakkers van Antwerpen naar Delft wilden verhuizen, want deze voordelen maakten Delft zeer geschikt voor de ontwikkeling van de pottenbakkersindustrie.
Ten eerste lag Delft aan de rivier de Schie, waar een deel van de Delftsblauwe klei vandaan kwam. De klei die uit het buitenland kwam, werd via de Schie per schip naar Delft vervoerd.
Bovendien bood de Schie Delft een handige verbinding met Nederlandse zeehavens, zoals Delfshaven en Amsterdam, van waaruit Delfts Blauw wereldwijd werd geëxporteerd. Op het hoogtepunt rond 1700 AD produceerden de 33 Delftse pottenbakkerijen miljoenen stuks Delfts Blauw aardewerk per jaar.
De afbeeldingen op het Delfts Blauwe aardewerk waren vaak typisch Nederlands, zoals Hollandse landschappen, windmolens en vissersboten. Maar ook tegels met spreuken en gezegden waren trendy en in vrijwel elk Nederlands huishouden aanwezig.
In de 18e eeuw werd in Engeland kaoline-bevattende klei ontdekt, dat ook voor de productie van Chinees porselein werd gebruikt. Deze ontdekking maakte de productie van crèmegoed mogelijk, dat goedkoper en robuuster was dan het Delftse tin-geglazuurde aardewerk.
Na de introductie van Engels creamware door Wedgewood, begonnen ook andere Europese creamware producenten in Europa verschillende soorten creamware te produceren. Tegelijkertijd werd ook Chinees porselein veel goedkoper.
Als gevolg daarvan kromp de wereldmarkt voor Delfts Blauw na 1759, en verdwenen vrijwel alle 33 Delfts Blauw fabrieken in Delft. Slechts één enkele Delfts Blauwe fabriek, De Porceleyne Fles, overleefde en produceert vandaag de dag nog steeds Delfts Blauw aardewerk.
2. Waarom Is Het Meeste Delfts Blauw Wit En Blauw?
Vrijwel al het Delftse aardewerk (> 90%) dat werd geproduceerd was wit en blauw. Andere kleuren zoals rood werden ook gebruikt, maar waren veel minder populair.
Er waren drie redenen voor de populariteit van de kleur blauw.
- Chinees porselein was ook blauw, en Delfts Blauw was een imitatie van Chinees porselein.
- Het gebruik van blauw was veel gemakkelijker in het productieproces dan het gebruik van rood.
- Het wit-blauwe Delfts Blauwe aardewerk was veel goedkoper dan wit-rood aardewerk.
De achtergrond van Delfts Blauw aardewerk is altijd wit.
De witte kleur van Delfts Blauw is te danken aan het gebruik van tinglazuur. Het aardewerk werd gedompeld in een bad van tinglazuur dat tinoxide, lood, zand, soda en zout bevatte, voordat het werd gebakken op 800 – 1000 oC. Eenmaal gebakken is het tinoxide wit, glanzend en ondoorzichtig.
Al het Delfts Blauw aardewerk dat tussen 1600 en 1800 werd geproduceerd, werd met de hand beschilderd.
De blauwe kleur van de decoraties van Delfts Blauw is te danken aan een verf die kobaltoxide bevat. Kobaltoxide is grijs maar wordt blauw wanneer het aardewerk in een oven op 800 – 1000 oC wordt gebakken. Hoe meer kobaltoxide de verf bevatte, hoe feller het blauw op het Delfts Blauw aardewerk werd.
3. Hoe wordt Delfts Blauw gemaakt?
We hebben geluk dat een Delftse pottenbakker, Gerrit Paape, in 1794 een gedetailleerd overzicht van het productieproces van Delfts Blauw aardewerk heeft gepubliceerd. Het boek heet De Plateelbakker of Delftsch Aardewerkmaker.
Je kunt een veel betere indruk krijgen van het Delfts Blauwe productieproces door een Youtube video te bekijken dan door elke stap uit te schrijven. De beste video van het productieproces van Delfts Blauw die ik op Youtube kon vinden, is de video hierboven van Klokhuis.
4. Waarde Van Delfts Blauw
De prijzen van nieuwe Delfts Blauwe artikelen zijn redelijk. Ik heb de prijzen op verschillende websites opgezocht, en de prijzen van nieuwe artikelen liggen in de orde van grootte van de onderstaande tabel.
| Voorwerp | Prijs (€) |
|---|---|
| Dinerbord | € 25 – 35 |
| Ontbijtbord | € 15 – 20 |
| Kom | € 10 – 22 |
| Vaas (klein) | € 20 – 30 |
| Vaas (groot) | € 60 -80 |
| Tegel met opdruk | € 8 -15 |
Een nieuw Delfts Blauw bord kost € 15-25 voor een ontbijtbord en € 25-35 voor een groter dinerbord. Een kleine Delfts Blauwe vaas kost € 20-30 maar een grote Delfts Blauwe vaas kan gemakkelijk € 60-80 kosten.
Je kunt ook veel duurdere nieuwe Delfts Blauw artikelen kopen. Kijk bijvoorbeeld eens in de webshop van de Royal Delft fabriek naar tulpenvazen van € 16.000 of een tegelschilderij van Rembrandts Nachtwacht voor € 13.500.
Antiek Delfts Blauwe aardewerk is veel duurder dan nieuw Delfts Blauwe aardewerk. Hoogwaardig antiek Delfts Blauw aardewerk wordt verkocht tussen de € 3.000 en € 6.000, maar uitzonderlijk antiek Delfts Blauwe aardewerk is verkocht tussen de € 100.000 en € 200.000.
De allermooiste antieke Delfts Blauwe voorwerpen komen meestal terecht in een museum. Het Kunstmuseum in Den Haag is één van de mooiste musea in Nederland en heeft één van de grootste en mooiste collecties Delfts Blauw ter wereld.
De Delfts Blauw tentoonstelling in het Kunstmuseum Den Haag heet het wonder van Delfts Blauw en ik kan een bezoek aan deze tentoonstelling van harte aanbevelen.
Taxeren Van Delfts Blauw Aardewerk
Veel mensen vragen zich af wat de waarde van het Delfts Blauw aardewerk is dat ze in hun bezit hebben.
Het kan zijn dat ze het willen verkopen of gewoon graag willen weten of dat erfstuk van hun voorouders toevallig toch een klein fortuin waard is.
Om de waarde van je eigen Delfts Blauw aardewerk te bepalen, moet je het laten taxeren door een expert. Ervaren taxateurs van Delfts Blauw aardewerk zijn te vinden via de Federatie van Taxateurs, Makelaars en Veilinghouders in roerende zaken.
Ik hoop dat je stralend het kantoor van de taxateur zult uitlopen.
5. Waarom werden Delfts Blauw Merktekens gebruikt?
Delfts Blauw is geen beschermde handelsnaam, en elke producent van waar dan ook mag zijn aardewerk Delfts Blauw noemen. Wit-blauw aardewerk werd ook in andere Nederlandse steden en andere Europese landen geproduceerd. Zo werd Delfts Blauw een synoniem voor wit-blauwe aardewerk, of het nu in Delft werd gemaakt of niet.
De toegenomen concurrentie was een belangrijke reden waarom Delfts pottenbakkers begonnen met het schilderen van merktekens op de achterkant of onderkant van Delfts Blauwe producten om echt Delfts Blauw te onderscheiden van elders geproduceerde wit-blauwe aardewerk.
Om te bepalen of Delfts Blauw echt is, analyseren deskundigen de merktekens van de Delftse pottenbakkers op de achter- of onderzijde van Delfts blauwe aardewerk. Bovendien bestuderen deskundigen de materialen en decoraties op het Delfts blauwe voorwerp om de echtheid ervan te verifiëren.
De concurrentie buiten Delft vervalste deze Delftse merktekens echter vaak, en slechts 1/3 van alle Delftse pottenbakkers gebruikte merktekens. Daarom moeten deskundigen ook de materialen en de versieringen van het voorwerp bestuderen om er zeker van te zijn dat het echt Delfts aardewerk is.
Delfts Blauw merktekens alleen bepalen dus niet de waarde van het Delfts Blauw aardewerk.
Deze merktekens werden meestal op de achterkant of de bodem van Delfts Blauwe voorwerpen geschilderd en bevatten de initialen of naam van de pottenbakker.
Soms werd ook een symbool afgebeeld dat verband hield met de producent van het aardewerk.
Op deze foto zie je het merk van een fabriek van Delfts Blauw, De Porceleyne Fles. Het kleine flesje is een verwijzing naar de naam.
Een overzicht van alle echte Delfts Blauwe merktekens vind je hier.
6. Hoe Kan Je Zien Of Delfts Blauw Aardewerk Antiek Is?
Om te controleren of een specifiek Delfts blauw voorwerp antiek is, kijken deskundigen naar drie aspecten van het Delfts Blauwe voorwerp.
- Merktekens. Zoals hierboven besproken, waren merktekens een manier voor de Delftse pottenbakkers om hun Delfts blauwe aardewerk te onderscheiden van het witte en blauwe aardewerk dat elders werd gemaakt. In sommige gevallen werden deze merken echter vervalst omdat Delfts aardewerk duurder was. Daarom moeten deskundigen nagaan of deze merktekens echt zijn en op zoek gaan naar andere cijfers of letters om de herkomst van de voorwerpen te achterhalen.
- Materialen. Delfts Blauw wordt gemaakt van drie verschillende soorten klei en is meestal beige, geel of lichtrood van kleur. Antieke Delfts Blauwe voorwerpen hebben vaak kleine beschadigingen aan de randen van de voorwerpen, waardoor je kunt zien welke kleisoort is gebruikt. Delfts Blauw kan gemakkelijk worden onderscheiden van Chinees porselein omdat Chinees porselein is gemaakt van helderwitte klei met kaolin. Kleine inkepingen aan de onderkant van het voorwerp zijn een ander kenmerk om Delfts Blauw aardewerk te herkennen, omdat deze inkepingen het gevolg zijn van het Delfts blauwe productieproces.
- Decoraties. Authentiek antiek Delfts Blauw is altijd met de hand beschilderd, en de decoraties geven daarom belangrijke informatie over de authenticiteit van een antiek Delfts Blauw voorwerp. Het drukken van decoraties werd pas na 1750 mogelijk.
7. Waar Wordt Delfts Blauw Gemaakt?
Delfts Blauw is afkomstig uit Delft, één van de mooiste historische stadjes in Nederland. Delfts Blauw is echter geen beschermde handelsnaam, en de naam Delfts Blauw is synoniem geworden met wit-blauw aardewerk, onafhankelijk van waar het aardewerk wordt geproduceerd.
Het is echter nog steeds mogelijk Delfts Blauw aardewerk te kopen dat uit Delft afkomstig is. Het bedrijf Royal Delft heeft nog een Delfts Blauwe fabriek in Delft, genaamd De Porceleyne Fles, en produceert in die fabriek nog steeds Delfts Blauw serviesgoed van hoge kwaliteit.
Als je geïnteresseerd bent in de aankoop van Delfts Blauw uit Delft, let er dan op dat hun merk (zie hierboven) op de bodem is afgebeeld.
8. Waar Kan Ik Delfts Blauw Kopen?
De beste plaats om Delfts Blauw aardewerk te kopen is natuurlijk in Delft zelf. Er zijn verschillende plaatsen in Delft waar je Delfts Blauw aardewerk kunt kopen.
Er is een winkel van “Heinen Delfts Blauw” op de markt in het centrum van Delft. Deze winkel heeft een uitgebreide collectie Delfts Blauw aardewerk. Vraag wel naar het “echte Delfts Blauw” want een deel van hun aanbod komt uit China.
Een andere mogelijkheid om Delfts Blauw te kopen is bij de Delfts Blauw fabriek Royal Delft. De Royal Delft Blue fabriek heeft rondleidingen die je in staat stellen het productieproces van Delfts Blauw zelf te zien.
Er is ook een klein museum. Na de rondleiding in het museum kun je de producten kopen in hun winkel. Die winkel van Royal Delft is echt prachtig, veel mooier dan de winkels van Heinen Delfts Blauw.
Als je niet naar Delft kunt komen, kunt je ook Delfts Blauw winkels in Amsterdam vinden of Delfts Blauw artikelen online kopen.
9. Is Het Royal Delft Museum Een Bezoek Waard?
De Royal Delft aardewerk fabriek is de enige overgebleven fabriek in Delft waar nog handmatig Delfts Blauw geproduceerd wordt. Er ligt een leuk museum naast deze fabriek, het Royal Delft museum, met tentoonstellingen over Delfts Blauw en de productie daarvan in Delft.
Het Royal Delft museum is in 2022 volledig gerestaureerd en een unieke combinatie geworden van een museum en fabriek. Een deel van de rondleiding voert je namelijk door de fabriek waarin tijdens openingstijden handmatig Delfts Blauw aardewerk wordt geproduceerd.
Het Royal Delft museum is echt een superleuk museum en ik heb in een ander artikel op deze website (is het Royal Delft museum een bezoek waard?) een uitgebreide review over dit museum geschreven.
Het prachtige historische centrum van Delft
10. Waar Is Delft Nog Meer Bekend Van?
Delft is één van de meest schilderachtige stadjes van Nederland met een heel mooi historisch centrum met veel uitgaansgelegenheden.
Willem van Oranje, de vader des vaderlands, woonde in Delft en ligt begraven in de Nieuwe Kerk in Delft.
